မြန်မာစာလုံးပေါင်း သတ်ပုံကျမ်းမှာမပါသော မြည်သံစွဲစကားလုံးများ

မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းမှာမပါသော မြည်သံစွဲစကားလုံးများ”ဆရာ၊ သေနတ်သံကို ဘယ်လိုရေးရမလဲ”
”ဟေ၊ သေနတ်သံကို ‘ဒိုင်း’ လို့ ရေးမှာပေါ့ကွ။ ဘာအထူးအဆန်းလုပ်ပြီးမေးနေတာလဲ။ မင်းက ဘယ်လို ရေးချင်လို့လဲ”
တပည့်တယောက်က မေးသည့်အတွက် ကျွန်တော် နည်းနည်းစိတ်တိုသွားပြီး ဤသို့ပြန်ပြောလိုက်သည်။ 
သူက-”မဟုတ်ပါဘူး ဆရာ၊ မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းမှာ အဲဒီ ‘ဒိုင်း’ ဆိုတဲ့ စာလုံးမပါလို့ စိတ်ထဲမှာ ဇဝေဇဝါဖြစ်သွားလို့ ဆရာ့ကိုမေးမိတာပါ”
‘ဟေ၊ ဟုတ်လား၊ မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံ ကျမ်းမှာ ‘ဒိုင်း’ မပါဘူးလား”
”မပါပါဘူး ဆရာ၊ စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းမှာ မပါရင် ရေးခွင့်မရှိဘူးလိုလို ပြောသံကြားလို့ပါဆရာ”
သူပြောမှ မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းကို လှန် ကြည့်မိသည်။ ဟုတ်သည်။ ‘ဒိုင်း’ပါသောစာလုံးများကို ပြရာတွင် ဆန်မှုန့်ချသည့် ဒိုင်း၊ ဒိုင်းမြား၊ ဒိုင်းလွှ၊ ဒိုင်းလွှား၊ ဒိုင်းဝန်၊ ဒိုင်းဝန်း”ဟူ၍ပြထားသည်။ သေနတ်သံ ‘ဒိုင်း’ မပါပါ။ ကျွန်တော်က သူ့ကိုပြောလိုက်သည်။

”ဒါဆို မင်းရေးတဲ့စာထဲမှာ သေနတ်သံထည့်မရေးနဲ့ပေါ့ကွာ။ သတ်ပုံကျမ်းမှာမပါရင် ရေးခွင့်မရှိဘူးဆို”
”ဟာ ဒီလိုတော့ မဟုတ်ဘူး ထင်ပါတယ်ဆရာ။ သေနတ်သံကို ဖော်ပြရင် ‘ဒိုင်းခနဲ မြည်သွားတယ်’ ‘သေနတ်တဒိုင်းဒိုင်းပစ်တယ်’ ဆိုတာမျိုးတွေ ဝတ္ထုတွေထဲမှာ အများကြီးရေးနေကြတာပဲဟာ။ သတ်ပုံကျမ်းမှာ ဘာကြောင့် မပါပါလိမ့်” သူက ဤသို့ပြောရင်း မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းကို ယူကြည့် နေသည်။ ပြီးတော့ အလန့်တကြားပြောလိုက်သည်။

”ဟာ ဒီမှာ ထိန်းထိန်း (မြည်သံ)လို့တော့ပါတယ် ဆရာ။ ဒါဆိုရင် သေနတ်သံကို ‘ထိန်း’လို့ရေးမှမှန်တယ်။ ‘ဒိုင်း’လို့ရေးရင် မှားတယ်လို့ မှတ်ရမှာလား ဆရာ” ”သြော် မင်းကလဲ၊ သူဟာသူ မြည်တဲ့သေနတ်သံကိုတောင် ဘယ်လိုမမြည်နဲ့၊ ဘယ်လိုမြည်လို့ လိုက်ကန့်သတ်ရမလိုဖြစ်နေပြီ။ ‘ထိန်း ထိန်း’လို့မြည်တဲ့ ပစ္စည်းလည်းရှိမှာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ သေနတ်သံကိုတော့ တို့နားထဲမှာ ‘ဒိုင်း’လို့ကြားတာပဲကွာ။ ‘ဒိန်း’လို့မြည်တာလည်း ရှိမှာပေါ့။ သတ်ပုံကျမ်းထဲမပါတာနဲ့ပဲ မရေးရဘူးလို့ ကန့်သတ်မထားပါဘူး။ အဲဒီ မြန်မာစာလုံး ပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းကမှားနိုင်တဲ့ စာလုံးတွေပဲထည့်ထားတာ။ အကုန်ပါတာမဟုတ်ဘူးလို့ မြန်မာစာအဖွဲ့က ပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုယ်တိုင် ပြော နေကြသားပဲကွာ။ ဒီတော့သတ်ပုံကျမ်းထဲမှာ ပြဋ္ဌာန်းမထားတဲ့ ‘ဒိုင်း’ကို စားလုံးတွေက သတ်မှတ်ချက်နဲ့ အကျုံးမဝင်လို့ ရေးခွင့်ရှိတယ်၊ ရေးနိုင်တယ်လို့ပဲ မှတ်ထားပေါ့ကွာ” သူ့ကို ရှင်းပြပြီးနောက် ထိုပြဿနာကိုဆက်ပြီး စဉ်းစားနေမိပါသည်။

‘မြည်သံစွဲ’ဟုခေါ်သော ထိုစကားလုံးများမှာ မြည်သံကို နားထဲမှာကြားသည့်အတိုင်း သရုပ်ဖော်ရသော စကားလုံးများဖြစ်သည်။ မိုးခြိမ်းသံ၊ လေတိုက်သံစသည့် သဘာဝအသံများ၊ သတ္တဝါများ၏ အော်သံများ၊ သေနတ်သံ၊ ကြေးစည်သံစသည့် လူတို့ဖန်တီးသောအသံများ ဖြစ်သည်။ ထိုအသံများကိုကြားသည့်အတိုင်း အနီးစပ်ဆုံး ပုံဖော်ရေးသားလေ့ရှိကြပါသည်။ မိုးခြိမ်းသံကို ‘ဂျိုးဂျိုးဂျိမ်းဂျိမ်း’၊ ကြက်တွန်သံကို ‘အောက် အီအီးအွတ်’ ကြေးစည်သံကို ‘ဒူဝေဝ’စသည်ဖြင့်ဖော်ပြထားသည်။

မြန်မာစာအဖွဲ့က ပြုစုသော မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းတွင် ‘ဒိုင်း’ဆိုသော သေနတ်သံသာမပါသည် မဟုတ်။ အထူးသဖြင့် အသံပြင်းပြင်းမြည်သော မြည်သံများကိုဖော်ပြသည့် စကားလုံးတော်တော်များများ မပါသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ သတိထားမိသလောက် တင်ပြရလျှင် ဂွပ်၊ ဂွမ်၊ ဂွမ်း၊ ဂျိ၊ ဂျောင်း၊ ဂျိုင်း၊ ဂျုတ်၊ ဂျုန်း၊ ဂျိုးဂျိုးဂျိမ်းဂျိမ်းစသော (ဂ) ပါသော မြည်သံများ၊ ‘ဒူ၊ ဒေါင်၊ ဒိုင်း၊ ဒုန်း၊ ဒိန်း’စသည့် ‘ဒ’ပါသော မြည်သံများ၊ ဗုတ်၊ ဗုန်း၊ ဗိုင်း၊ ဗြောင်း၊ ဗြုန်း’ စသည့် (ဗ) ပါသော မြည်သံများမပါသည်ကို တွေ့ရပါသည်။

လုံးလုံးလျားလျား မပါသည်တော့ မဟုတ်ပါ။ ‘ဒိုးဒိုးဒုန်းဒုန်း၊ ဒေါက် ဒေါက်၊ ဒေါင်ဒင်၊ ဗေထီ၊ ဗြုန်း’ဆိုသော မြည်သံများတော့ ပါနေပါသည်။ မြည်သံနှင့်တွဲသုံးသော ‘ဒေါင်ဒေါင်မြည်၊ ဗိုင်းဗိုင်းလဲတို့ ပါသော်လည်း ‘ဒေါင်ဒေါင်၊ ဗိုင်းဗိုင်း’ဆိုသော မြည်သံသက်သက်များ မပါဝင်ပါ။ ထို့ကြောင့် မြည်သံစွဲစကားလုံးများကို စုံစုံလင်လင်ထည့်မထားကြောင်း သိနိုင်ပါသည်။

အထူးသဖြင့် ‘ဂ’ပါသော မြည်သံစွဲများတွင် ‘ဂျောက်ဂျက်’ (အထဲမှာ ခဲလုံးကလေးများ ထည့်ထားပြီး လှုပ်လျှင်အသံမြည်သော ကလေးကစားစရာ) တလုံးသာ ပါပါသည်။ ‘ဂျောက်ဂျက်’ဟု အသံမြည်သည့်အတွက် ‘ဂျောက်ဂျက်’ဟုခေါ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ‘ဂ’ပါသော အခြားမြည်သံစွဲများ မတွေ့ရပါ။
ဤနေရာမှာ ပြဿနာတခုပေါ်ပါသည်။ ‘မီးရထား ကြီး ဂျုန်းဂျုန်းဂျက်ဂျက်၊ မီးရထားကြီး တဂျုတ်ဂျုတ် မောင်းလာသည်ဆိုသော စကားလုံးများမှ မြည်သံကို ဘယ်လိုရေးရမလဲ၊ သတ်ပုံကျမ်းထဲလည်း မပါဘူး”ဟု ပြောကြသည်ကို ကြားရပါသည်။ သတ်ပုံကျမ်းထဲမှာက ‘ချုတ်ချုတ်’နှင့် ‘ချုန်းချုန်း’သာပါသည်။ သည်တော့ ‘မီးရထားကြီး တချုတ်ချုတ်မောင်းလာသည်’၊ ‘မီးရထားကြီး ချုန်းချုန်းချက်ချက်’ဟု ရေးရမလို ဖြစ်မနေဘူးလား ဟုလည်း ပြောကြသည်။

‘ချုတ်ချုတ်၊ ချုန်းချုန်းလို့မြည်တဲ့ မြည်သံတွေလည်း ရှိနိုင်တာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ မီးရထားစက်သံကတော့ ‘ဂျုတ်ဂျုတ်’ ‘ဂျုန်းဂျုန်း’လို့ပဲ အနီးစပ်ဆုံးကြားရတာ၊ ပြီးတော့ သတ်ပုံကျမ်းထဲမှာလည်းမပါတော့ ဂျုတ်ဂျုတ်၊ ဂျုန်းဂျုန်းလို့ ရေးတာပဲကောင်းပါတယ်’ဟု ကျွန်တော်က ထင်မြင်ချက်ပေးလိုက်ပါသည်။ မှန်ပါသည်။ မြည်သံစွဲများသည် အသံကိုတိုက်ရိုက်ဖော်ညွှန်းသော စကားလုံးများဖြစ်၍ အသံနှင့်သာဆိုင်ပါသည်။ အနက်အဓိပ္ပာယ် ကောက်စရာမလိုပါ။

ရှေ့မှာပြခဲ့သော ‘ထိန်းထိန်း”ချုန်းချုန်း’ဆိုသော မြည်သံများမှာ အသံပျော့များ ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအသံမျိုးမြည်သော အကြောင်းအရာကို ပုံဖော်ရာတွင် ဆီလျော်ပါသည်။ ဂ နှင့်စသော အသံများမှာ အသံပြင်းပြင်းမြည်သောအသံများဖြစ်၍ ဂနှင့်ရေးမှ ဆီလျော်ပါလိမ့်မည်။ ‘ခွပ်ခနဲ’အသံ ပျော့ပျော့မြည်သံမျိုးရှိသလို ‘ဂွပ်ခနဲ’အသံပြင်းပြင်းမြည်သော မြည်သံမျိုးလည်း ရှိပါသည်။ ဆီလျော်ရာကို သုံးသင့်ပါသည်။

ဂနှင့်စသည့် မြည်သံစွဲများကို ဆရာကြီးဦးဝန်၏ တက္ကသိုလ် မြန်မာအဘိဓာန်တွင် အများအပြားတွေ့ရပါသည်။ ဂျောင်းမြည်သော အသံကြမ်းတမျိုး၊ ဂျိမ်း၊ ဂျုံးမြည်ဟိန်းသော အသံတမျိုး၊ ဂျိုးဂျိုးဂျိတ်ဂျိတ်၊ ဂျိုးဂျိုးဂျိမ်းဂျိမ်း၊ ဂျိုးတဂျိမ့်ဂျိမ့်(အသံကြမ်းတမျိုး)ဟူ၍ ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။ စာပေများတွင် မြည်သံစွဲများကိုထည့်၍ သရုပ်ဖော်လေ့ရှိပါသည်။ ဦးပုည၏ ‘နွားတကောင်လုံး အသုံး’ လင်္ကာတွင် ‘ဗိတ်ပိမ့်ဗိမ်း အိုးစည်၊ မြည်နိုင်မှ ပုံသာ၊ ဆိုင်းဆရာမှာ၊ ပူနာတာပုံတေး၊ ပတ်ကလာတွေ သားရေမြည်ဟန်၊ ကျန်သည့်ပတ်မကြီး၊ တီးလိုက်လျှင် ထီးဗေ့၊ သုံး၍မယုတ်၊ တုတ်ပလုတ်တုတ်ဗြုန်း၊ ဗြောမှာလည်း သုံးရသည်’ဟူ၍ အိုးစည်သံ ဗုံကလေးများ၏အသံ၊ ပတ်မကြီး၏အသံ၊ ဗြောသံတို့ကို ကြားယောင်လာအောင် ဖွဲ့ထားပါသည်။

ဆရာမင်းသုဝဏ်၏ ‘ဗြောသံ’ကဗျာတွင် ‘ပလုတ်ဗြုန်းရယ်နဲ့ ‘ဗြောသံဖြင့်အစချီ၍ညွှန်းတဲ့ တုတ်ဗြုန်းဟု ဗြောသံနှင့်ပင် အဆုံးသတ်ထားပုံမှာ အဖွင့်အပိတ်ညီ၍ နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်ပါသည်။ မြည်သံစွဲများ၏ အင်အားကောင်းပုံ သရုပ်ဖော်ပုံကို ဆရာကြီးရွှေဥဒေါင်း၏ ဇော်ဟိတ်နှင့် တိုင်းလုံး ကျော်စာအုပ်ထဲတွင် သရုပ်ဖော်ရာ၌ အချင်းချင်းသုံးသပ်ကြပုံကို “ ‘ဂိုးဂိုးဂွက်ဂွက်’၊ ‘ဗုန်းဗုန်းဗင်းဗင်း’နှင့် သုံးလေးချက်မျှစီ ထိုးသတ်ကြ၍ တိုင်းလုံးကျော်မှာ အရှိုက်တွင် တချက်လှလှကြီးထိသွားသည်ဖြစ်၍ အွတ်ခနဲမြည်သွားသည့်ပြင် အသက်ရှူမှား၍ ရှူးခနဲ အသံထွက်သွား၏။” “ ‘ဂွတ်ဗျတ်ဗုန်းဗိုင်း’မြည်သော ထိုးကြိတ်သံများ၊ တိုင်းလုံးကျော်၏ ‘တဟောဟော တဟဲဟဲ’မြည်နေသော မောဟိုက်သံကြီး၊ ‘ဗြိုးဗြိုးဗြောင်းဗြောင်း’ ‘ဒိုးဒိုးဒေါင်းဒေါင်း’မြည်သည့်တိုင်အောင် လက်သီးမိုးရွာချ”စသည့် မြည်သံစွဲများကြောင့် နှစ်ယောက်ထိုးကြိတ်နေပုံကို မြင်ယောင်ရုံသာမက ထိုးကြိတ်သည့်အသံများကိုပါ ကြားယောင်လာရပါသည်။

အချုပ်ဆိုရပါလျှင် မြန်မာစကား မြန်မာစာပေတွင် ခေတ်အဆက်ဆက် ကြွယ်ကြွယ်အသုံးပြုခဲ့သော မြည်သံစွဲစကားလုံးများကို မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းတွင် ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ထည့်သွင်းပေးခြင်းဖြင့် မြည်သံစွဲများကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံ တိတိကျကျ ရေးသားနိုင်သည့် အကျိုးကျေးဇူးကိုရရှိမည့်အပြင် တင်ပြခဲ့သည့် ပြဿနာများလည်း ပြေလည်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်။

မောင်ခင်မင်(ဓနုဖြူ)