ပညာစီမံခန့်ခွဲမှု (သို့) အထက်မြက်ဆုံး ဆောင်ရွက်ခြင်း

ပညာစီမံခန့်ခွဲမှု (သို့) အထက်မြက်ဆုံး ဆောင်ရွက်ခြင်း

"Management" ဟူသော စီမံခန့်ခွဲမှုသည် အရင်းအမြစ်များကို အကောင်းဆုံး၊ အထိရောက်ဆုံး၊ ရလဒ်အမြင့်ဆုံးရအောင် ဆောင်ရွက်ခြင်း ဟု အဓိပ္ပာယ်ဖော်နိုင်ပါလိမ့်မည်၊ အရင်းအမြစ် များစွာရှိသည်၊ အများသိသော အရင်း အမြစ်များမှာ လူ၊ အချိန်၊ ငွေ စသည်တို့ဖြစ်၏။ ကဏ္ဍ များစွာ၊ ပညာရပ် များစွာအပေါ်လည်း စီမံခန့်ခွဲကြရပြန်သည်။ Political Management, Social Management စသည်ဖြင့် နောက်ဆုံးတွင် အားလုံးထက် ပို၍အရေးပါသော အရာတစ်ခု ပေါ်လာသည်၊ ၎င်းကို ပညာအပေါ် စီမံခန့်ခွဲခြင်း ဟူသော Knowledge Management (KM) ဖြစ်သည်။ အချို့သော ခေတ်နှင့်ရင်ဘောင်တန်းလိုက်ကြသည့် ကော်ပိုရေးရှင်းကြီးများတွင် (CFO – Chief Financial Officer) ဟူသကဲ့သို့ (CKO – Chief Knowledge Officer) ဟူ၍ ဖွဲ့စည်းလာ၏။ ထိုကော်ပိုရေးရှင်းကြီး၏ ပညာအသုံးချမှုဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် အဓိက တာဝန်ယူရသည့်အပြင် အတိုင်ပင်ခံချုပ် Think Tank အဖြစ်လည်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ကြရသည်။

ကျွမ်းကျင်မှုနှင့်ပညာမတူပါ

များသောအားဖြင့် ကျွမ်းကျင်မှု (Skill) နှင့် ပညာ (Knowledge) ကို မှားယွင်းတတ်လေ့ရှိသည်။ ကျွမ်းကျင်မှု (Skill) ဆိုသည်မှာ မည်သို့ ဆောင်ရွက် ရမည်ကိုသိခြင်း Knowing 'how' to do ဖြစ်ပြီး၊ ပညာ Knowledge မှာ မည်သည်ကိုဆောင်ရွက်ရမည့်အပေါ်သိခြင်း Knowing 'what' to do ဟု အလွယ်တကူ ခွဲခြားနိုင်ပါလိမ့်မည်။ ကျွမ်းကျင်မှုတွင်ပင်လျှင်Soft Skill, Hard Skill နှင့် Smart Skill ဟူ၍ ရှိလာ၏။ Smart Skill ဖြစ်လာလျှင် ပညာ Knowledge ဘက်သို့ နီးစပ်လာပြီဟု ယေဘုယျ သတ်မှတ်နိုင်ပါလိမ့်မည်။

ပညာနှင့်ပညာမတူပြန်

Knowledge ဟူသည်မှာ ပညာရှိခြင်း၊ ပညာသိခြင်းဖြစ်ကာ Education ဟူသည်ကို စာတတ်ခြင်း၊ စာသိခြင်းဟု သတ်မှတ်သည်၊ သို့သော် လည်း Education ကို မြန်မာမှုနယ်ပယ်တွင် ယေဘုယျအားဖြင့် “ပညာ” ဟုသာ သုံးတတ်ပြန်သည်။ Educated Person ဟုဆိုလျှင် ဘွဲ့တစ်ခုခုရပြီးသူ၊ တက္ကသိုလ်ပညာအဆင့်ပြီးမြောက်သူဟု အလိုအလျောက် သိကြသည်။ သို့သော်လည်း “ပြန်လည်အသုံးချနိုင်သောအဆင့်” “အမှားအမှန် ပိုင်းခြားနိုင်သောအဆင့်” “အမြင့်ဆုံးထိရောက်ရလဒ်ရအောင် စွမ်းဆောင် နိုင်သောအဆင့်” မဟုတ်သေးပါ၊ လောက၏ အတွေ့အကြုံများ Experiences ကို ရယူပြီး ပေါင်းစပ်ကာ ဆောင်ရွက်နိုင်ပါမှ ပညာသိ Know- ledge ဟူသောအဆင့်သို့ ရောက်လာပါလိမ့်မည်။

ယေဘုယျအားဖြင့် အဆင့်(၅) ဆင့် ခွဲခြားထားနိုင်သည်ဟု ယူဆပါသည်။

(၁) Education (စာသိ)
(၂) Experience (အတွေ့အကြုံသိ)
(၃) Knowledge (သုတသိ)
(၄) Wisdom (ထိုးထွင်းသိ)
(၅) Enlightenment (တပ်အပ်သိ) ဟူ၍ဖြစ်သည်။

အမှန်တကယ် “ပညာဖြစ်” သောအဆင့်မှာပင် Knowledge သည် ပညာ၏ မူလတန်းအဆင့်မျှသာ ဖြစ်ပြီး၊ Wisdom က အလယ်တန်း အဆင့် ပညာရှိခြင်းဟု ခွဲခြားနိုင်ပြီး၊ Enlightenment အဆင့်ကသာ အထက်တန်း အဆင့်ပညာဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။ Knowledge သည် “သုတ” ပေါ် အခြေခံ၍ ဖြစ်လာသော ပညာဖြစ်သဖြင့် သုတသိပညာဟု မြန်မာမှု ပြုလိုပါသည်၊ Wisdom အဆင့်မှာ အတွေ့အကြုံ၊ အတွေး အခေါ်များကို ထပ်မံပေါင်းထည့် ထားပြီးဖြစ်၍ ဖုံးကွယ်ထားသောအရာ များကိုပင် ဖော်ယူသိနိုင်စွမ်းရှိသဖြင့် “ထိုးထွင်းသိ ပညာ” ဟု မြန်မာမှု ပြုပါသည်။ အမြင့်ဆုံးသောပညာဖြစ်သည့် Enlightenment မှာ အရာရာ ကို ကောင်းစွာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သိရှိနိုင်သော “အလင်းပေါက် ပညာသိ” ဖြစ်၍ မငြင်းနိုင်တမ်း တပ်အပ်သေချာမှုရှိသဖြင့် တပ်အပ်သေချာသိ ပညာဟု မြန်မာမှုပြုလိုပါသည်။

သင်ကြားပညာရေးအခြေခံ

ဘာသာရပ်များစွာကို ငယ်စဉ်က သင်ကြားပေးနေသော ကျောင်းပညာရေး၊ စာသင်ခန်း ပညာရေးမှာ အခြေခံ များစွာကျသည်ဟု မြင်သည်၊ မတူညီသော ဘာသာရပ်များအလိုက် စဉ်းစားပုံ၊ တွေးခေါ်ပုံ တွေးခေါ်နည်း၊ အသိရပုံရနည်းများ ကွဲပြားခြားနားခြင်းဖြင့် မိမိတို့၏ ပညာဖြစ်စေမှုဖြစ်သည့် ဦးနှောက်ကို တစ်စုံ တစ်ရာ လေ့ကျင့်ရင့်ကျက် စေပါသည်။ ယေဘုယျ နားလည်လွယ်ရန် ခပ်ကြမ်း ကြမ်း သရုပ်ခွဲထုတ်လျှင်

(၁) Education - Learning
(၂) Experiences - Education +Learning
(၃) Knowledge - Education +Experiences ( +Learning)
(၄) Wisdom - Knowledge + Experiences ( + Learning)
(၅) Wisdom - Knowledge + Experiences( + Learning)

ဟူ၍ တွေ့ရပါမည်။ သုတသိမှ ထိုးထွင်းသိ၊ တပ်အပ်သိပညာအဆင့်သို့ တိုးတက်သွားရာတွင် အတွေ့အကြုံဟူသော Experiences က အမြဲ ပါဝင်နေလေ့ရှိပါသည်။ လေ့ကျင့်ခြင်းတစ်မျိုး၊ ရယူခြင်းတစ်မျိုး၊ ဆည်းပူးခြင်း တစ်မျိုးလည်း ဖြစ်သည်။ လောကုတ္တရာနယ်ပယ်တွင်မှာပင် ပရိယတ်္တိ၊ ပဋိပတ်္တိဟူ၍ ရှိနေပြီး၊ “အလုပ်လုပ်ပါ” ဟူသည် တရားကို ရှုမှတ်လေ့ကျင့် (အတွေ့အကြုံထပ်ဆင့်) စေခြင်းဖြစ်၍ အတွေ့အကြုံသည် မည်မျှအရေး ပါသည်ကို တွေ့နိုင်ပါ၏။ သာမန်အားဖြင့် လူ့လောကထဲရောက်လာ သောအခါ အသက် (၂၀)ကျော်မျှအထိ စာသင်ခန်းတွင်း စာသင်ကြရ၏။ Education ဟူသော ကျောင်းစာသင်ခန်းမှ ပညာကို အနှစ် (၂၀) မျှ သင်ကြားပြီး၊ အလုပ်လုပ်ကြရသည်၊ ထိုမှ အတွေ့အကြုံ ရှာကြရသည်။ အတွေ့အကြုံ ကို လောကကြီးထဲမှရသောပညာဟု တင်စားကြသည်၊ မကုန်နိုင် မခမ်းနိုင်အောင်ရသော ပညာဖြစ်သလို၊ ယူတတ်သလောက် ရသောပညာ လည်း ဖြစ်သည်။ သုတပညာဆင့်တွင် သင်ကြားခဲ့ရသော အတန်းပညာကို ပြင်ပ မှရသော အတွေ့အကြုံဖြင့် ချိန်ညှိပြီး ပညာဖြစ်လာ၏။တစ်ဆင့်တက်သော Wisdom အဆင့် ထိုးထွင်းသိပညာတွင် လည်း သုတပညာ (Knowledge) ကို အတွေ့အကြုံဖြင့်ပင် ထပ်၍ ပေါင်းစပ်ထားရသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ Enlightenment ဟူသော ပညာ ၏ အမြင့်ဆုံးအဆင့်တွင်လည်း ွျှငျိသာ နှင့် အတွေ့အကြုံကို ပေါင်းစပ် ထားသဖြင့် အတွေ့အကြုံဟူသော Wisdom ၏ အရေးပါပုံကို ခန့်မှန်းနိုင်ပါလိမ့်မည်။

အားလုံးသင်ရန်မလို

အချို့သောပညာများမှာ ပတ်ဝန်းကျင်ကို လေ့လာခြင်းဖြင့် ရရှိနိုင်ကြသည်။ အရာအားလုံးကို သင်ကြားပေးရန် မလိုချေ။ Tacit Knowledge ဟူသည်မှာ သင်ရန်မလိုသောပညာ ဖြစ်သည်။ အချိန်တန် အရွယ် ရောက်၍ သမီးရည်းစားထားခြင်းကို သီးခြားသင်ကြားရန် မလိုသလို၊ မိဘများကို သားသမီးများက သိတတ်ခြင်းအတွက်လည်း သင်ကြားရန် မလိုချေ။ Tacit Knowledge အတွက် Education + Learning + Experience ဟုဆိုသော် ရလောက်သည်။ မိမိလေ့လာမှုနှင့် အတွေ့အကြုံ များအရ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက် သည်များကို မည်သူ၏ တိုက်တွန်းမှုမှမပါဘဲ အသိစိတ်ဓာတ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်နိုင် သည်မျိုးဖြစ်၏။ နောက်တစ်မျိုးက Explicit Knowledge ဖြစ်သည်။ ဤပညာမျိုးကို မူ တစ်ဦးတစ်ယောက်ထံမှ ရယူရသည်။ ဥပမာအားဖြင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ၊ ဥပဒေများ၊ ကန့်သတ်ချက်များကို တစ်ဦးတစ်ယောက်က ရှင်းလင်းပြောပြမှသာ သိရှိလိုက်နာနိုင်သည့်သဘောမျိုးဖြစ်သည်။ Implicit Knowledge အမျိုးအစား ကမူ တစ်မျိုးဖြစ်၏။ တိုက်ရိုက် သင်ကြားပြောဆိုမှုမဟုတ်၊ တစ်ဦး တစ်ယောက်၏ ပြုမူဆောင်ရွက်ပုံကို မြင်တွေ့ရပြီး၊ သို့မဟုတ် သွယ်ဝိုက် ပြောဆို မှုမှတစ်ဆင့် သိလာရသောအသိမျိုး ဖြစ်သည်။

ထွေပြားစွာသိကြလျှင်

အချို့က ကျောင်းပြီး၍ဘွဲ့ရလျှင် ပညာရှိပြီ၊ တတ်ပြီဟုယူဆကြသည်။ အမှန်က ပညာတတ်ခြင်းမျှသာ ဖြစ်ပြီး၊ ပညာရှိခြင်း (ပြန်လည် အသုံးချနိုင်ခြင်း) မဖြစ်သေးချေ။ Education နှင့် Graduation မတူ၊ ထို့အတူ အချို့က သတင်း စကားဖြန့်ဝေနိုင်ခြင်းကို Knowledge ဖြစ်ပြီဟု ထင်ကြပြန်သည်။ သတင်း စကားဖြန့်ဝြေခင်းတွင် မိမိ၏ ဦးနှောက်အသုံးချမှု ဘာမှပါဝင်သည်မဟုတ်၊ ကြားရသည်ကို မှတ်ထားပြီး ပြန်ပြောပြခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ သို့သော် သတင်း မရသူများ၏ အထင်ကြီးမှုကို ခံစားရင်း၊ “ငါ့လောက်သူတို့မသိ” ဟူသော စိတ် ဖြစ်ကာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပညာရှိဟု ယူဆသွားကြသူများ မနည်းပါးကြသည် ကို တွေ့ရပါ၏။ Data ဟူသည် မှာ အချက်အလက်မျှသာဖြစ်၍ Information ဟူသော သတင်းထက် နိမ့်ပါးပါသည်။ ထို့အတူ Information ဟူသောသတင်းမှာ အချက်အလက်များ၏အစုအပေါင်း (Summarizing and Analyzing) မျှသာဖြစ်၍ Knowledge ဟူသော ပညာအဆင့် မဟုတ်ပြန်၊ Knowledge ဟူသည် မှာ သုတသိတို့အပေါ် အခြေခံသော ပညာဖြစ်ပြီး၊ Synthesize လုပ်ခြင်း (ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်း) ကာ အခြေအနေအရပ်ရပ်နှင့် အမှားအမှန်ကို ခွဲခြားနိုင်သော ပညာဆင့်ဖြစ်သည်။ Wisdom အဆင့်သည် Knowledge အဆင့်ထက် မြင့်သောပညာ ဖြစ်သည်။ ရှုပ်ထွေးခက်ခဲသော အခြေအနေ များကိုပင် ထိုးထွင်းသိမြင်နိုင်သောအဆင့်ဖြစ်သည်။ Talent အ ဟူသော ပါရမီပါ မြင့်မားသောဉဏ်စွမ်းရည်ကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ကြသူများ ဖြစ်သည်။ မဟာဗျူဟာအဆင့် ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်းကြသောသူများလည်း ဖြစ်သည်၊ ရှေးအခါက မဟောသဓာပညာရှိကို ဤ Wisdom အဆင့်မျိုးဖြင့် ပညာကြီးသူအဖြစ် ထင်ရှားခဲ့သည်။

ပညာတွင် အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော Enlightenment မှာမူ အသိအလင်း ပေါက်အောင် ပညာကြီးကြသူများဖြစ်သည်။ ဆင်ခြင်လျှင် သိနိုင် ကြ သောသူများ ဖြစ်သည်။ အချက်အလက်၊ သတင်းပြည့်စုံမှု မရှိသည့် တိုင် အောင် ဆင်ခြင်မှုဖြင့် အဖြေထုတ်နိုင်ကြသည့်အဆင့်ဖြစ်၏။ ဗုဒ္ဓခေတ် က ဓာတ်ခွဲခန်းများမပေါ်သေး၊ သို့သော်လည်း ပထဝီ၊ တေဇော၊ အာပေါ၊ ဝါယော ဟူသော ဓာတ်ကြီး (၄) ပါးဖြင့်သာ အရာရာကို ဖွဲ့စည်းထားသည် ဟူသည် ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓမတိုင်ပင် ကျယ်ပြန့်စွာ လက်ခံထားသော အတ်္တကို ဗုဒ္ဓက အနတ္တဖြင့် တော်လှန်ခဲ့၏။

ခေတ်သစ်တွင် ကမ္ဘာကျော်သိပ်္ပံပညာရှင်ကြီးများဖြစ်ကြသည့် အဲလ် ဘတ်အိုင်းစတိုင်းသည် ဓာတ်ခွဲခန်း၊ စမ်းသပ်ခန်း ကောင်းကောင်းမရှိပါ ဘဲလျက် E = MC2 ကို တွက်ချက်ခဲ့ပြီး၊ သင်ပုန်းပေါ်တွင် ညီမျှခြင်းများဖြင့် တွက်ချက်ကာ ကမ္ဘာနှင့်လအကွာအဝေးကို ထုတ်ဖော်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် စကြဝဠာ၏အစ၊ ကျယ်ပြန့်လာပုံ မွေးဖွားလာပုံကို ဆင်ခြင်သိဖြင့် အယူအဆသစ်များ ထုတ်ဖော်နိုင် ခဲ့၏၊ တွင်းနက်ကြီးများ (Black Hole)၊ တွင်းဖြူကြီးများ (White Hole)၊ Warm Hole စသော အယူအဆများကို ပညာအလင်းပေါက်သောကြောင့် ထုတ်ဖော်နိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယနေ့ စမ်းသပ်ချက်များအရလည်း မှန်ကန်ကြ သည်ကို တွေ့ရပြန်သည်။

ခေတ်သစ်သည် ပညာကို ရေကုန်ရေခန်း အသုံးချရသောခေတ် ဖြစ်လာ၏။ မဟာဗျူဟာကောင်းများဖြင့် ယှဉ်ပြိုင်ရသောခေတ် ဖြစ်လာ၏။ ထို့ကြောင့် မြန်မာ တို့ခေတ်ကို အမှီလိုက်နိုင်ရန် ပညာကို ကြီးမားစွာ အသုံးချရုံမှတစ်ပါး အခြားလမ်း မရှိချေ။ ပညာကို ပညာလို မြင်နိုင်ရန် လိုသည်။ ကြက်တူရွေး သာလိကာလို Information ကို ရွတ်ပြရုံဖြင့် ပညာမဖြစ်၊ ပညာဟုလည်း မယူဆသင့်၊ လိုအပ်သောပညာများကို လက်တွေ့အသုံးချနေသောနိုင်ငံများမှ ရယူခြင်းဖြင့် ရယူဖြည့်ဆည်းနိုင်ကြရန်လိုပါသည်။

Original Writer - ဆရာနေဇင်လတ်
JOB seekers Journal Vol.2,No.51